Tomatos ar gyfer Aberystwyth

Tomatos yw un o'r cnydau mwyaf boddhaol i'w dyfu gartref. Maent yn hawdd i'w codi, mae gwlithod yn gadael llonydd iddynt ac mae'r ffrwythau'n dod mewn amrywiaeth enfawr o siapiau a meintiau, yn aml gyda blas sy ddim i’w gael yn y siopau. Mae hefyd yn hawdd iawn arbed hadau'r amrwywogaethau yr ydych chi'n eu hoffi, a'u tyfu eto'r flwyddyn nesaf. Fodd bynnag, fel erioed mewn garddio, mae yna ychydig o heriau. Daw tomatos o Dde America, ac er eu bod yn eithaf gwydn ac y byddant yn tyfu yn yr awyr agored yng Nghymru lle mae’r tywydd mor wlyb ac oer, maent yn dioddef mewn o leiaf ddwy ffordd. Un yw nad ydyn nhw bob amser yn cael digon o haul a gwres i aeddfedu. Y llynedd, dim ond ym mis Hydref y cynhyrchodd fy nhomatos awyr agored Alicante ffrwythau coch, a hynny ar ôl i mi eu pigo’n wyrdd a’u hongian i fyny mewn ffenestr heulog. Y llall yw malltod tomato, sy'n cael ei ledaenu gan sborau ffwngaidd sy'n hoffi tywydd gwlyb. Yn yr ardd gymunedol, cafodd ein holl blanhigion tomato awyr agored a llawer o'r rhai yn y twnnel tyfu eu taro gan falltod fis Awst diwethaf a bu'n rhaid eu rhwygo allan, p'un a oeddent wedi llwyddo i ffrwytho ai peidio.

Felly nid oedd hi'n flwyddyn wych i domatos, o leiaf nid i ni. Cefais fy nharo felly i ddarllen ar Twitter bod rhywun dwi’n nabod yn bwyta tomatos aeddfed yng nghanol mis Gorffennaf, o blanhigion a dyfwyd yn yr awyr agored. Yn Sir Gaer! Roedd yn fath ceirios melyn o'r enw Galina, a fagwyd yn Siberia, a gafodd gan y cwmni Real Seeds yn Sir Benfro. Mae Real Seeds yn arbenigo mewn amrwywogaethau treftadaeth nad ydynt ar gael yn fasnachol ac sydd yn aml yn fwy addas ar gyfer tyfu gartref. Mae ganddyn nhw gryn dipyn o fathau o domato sy'n gynnar iawn ac felly yn addas i'r DU. Ffynhonnell arall o hadau yw Heritage Seeds Library yr elusen Garden Organic. Rydych chi'n talu tanysgrifiad blynyddol ac yna'n cael dewis chwe phecyn o hadau bob gwanwyn. Felly bydd eleni yn wahanol! Rwyf wedi dod o hyd i saith amrwywogaeth o hadau tomato (nid pob un ohonynt yn gynnar, o reidrwydd) yr wyf yn eu codi gartref a byddaf yn eu tyfu yn yr ardd. Mae Marc yn rhoi cynnig ar ddau domatos cordon (neu winwydden) yn y twnnel tyfu. Byddwn hefyd yn eu rhannu fel y gall pobl yn ardal Aberystwyth eu tyfu mewn gwahanol amodau ac adrodd yn ôl ar sut maen nhw'n gwneud. Mae'r amrwywogaethau fel a ganlyn. RS = Real Seeds, HSL = Heritage Seed Library, PD = Plants of Distinction. Galina (RS) - Ceirios melyn cynnar. Tyfwch fel gwinwydden ond gadewch i gwpl o egin ddatblygu ar gyfer y cynhyrchiad uchaf. Yn gwneud cawl tomato melyn anhygoel neu hyd yn oed sos coch, hefyd! Imun (RS) - Lled-lwyn, amrwywogaeth o saws cynnar. Hen amrywiaeth Tsiec o frics coch sy'n cael ei dyfu orau fel llwyn â chymorth. Yn gynnar i'w cnwd, gyda lliw rhagorol, ac yn dda ar gyfer sawsiau a sos coch. Gardener’s Ecstasy (RS) - a fagwyd gan Tony Haig yn Brithdir Mawr, Sir Benfro, o groes rhwng Gardener’s Delight (gweler isod) a Dr Carolyn. Yn cyfuno blas rhagorol a chynhyrchedd da: cannoedd o domatos ceirios gyda chymysgedd blasus o felyster ac asid. Aurora (RS) - amrywiaeth llwyn cynnar o Siberia. Tomatos coch crwn gyda chnawd trwchus, ac mae'n arbennig o dda ar gyfer coginio i lawr i saws blasus. Cape Teaser (HSL) - planhigion gorweddian sy'n dwyn tomatos ceirios oren golau. Mae eu blas dwys yn flasus wrth ei fwyta'n amrwd, ond mae hefyd yn eu gwneud yn berffaith ar gyfer piwrî tomato blasus. Whippersnapper (HSL) - tomato cynnar iawn. Planhigion gorweddian, ond cryno, sy'n berffaith ar gyfer cynwysyddion neu fasgedi crog. Yn cynhyrchu digonedd o ffrwythau deniadol, bach, hirgrwn, pinc-goch gyda blas melys gwych. Conseulo (PD) - Tomato cordon eithriadol gyda ffrwythau mawr maint ceirios yn pwyso 15-20 gram a gyda'r blas melys mwyaf blasus. Mae clystyrau o 25-30 o ffrwythau yn cael eu cludo ar gyplau hir a gall pob planhigyn gynhyrchu hyd at 150 o domatos bach, blasus. Mae treialon yng Ngogledd Ewrop wedi canfod ei bod yn gallu gwrthsefyll malltod. Red Pear (PD) - amrwywogaeth 'heirloom'. Tomatos coch siâp gellyg gyda blas gwych ac ar brydiau byddant yn cynhyrchu ffrwyth melyn ar hap. Cordon. 80 diwrnod ar ôl trawsblannu. Gardener’s Delight - amrywogaeth ceirios masnachol awyr agored sy’n boblogaidd iawn gyda garddwyr cartref. Hadau wedi'u harbed o'r llynedd.

Bydd gennym eginblanhigion yn barod i'w rhannu ddiwedd mis Mai, pan fydd digwyddiad cyfnewid eginblanhigyn, ac fe hoffwn glywed gan unrhyw un a hoffai ymuno â ni i arbrofi gyda'r amrwywogaethau newydd hyn. Efallai bod gennych chi'ch hoff domatos eich hun yr hoffech chi eu cyfnewid gyda ni hefyd. Pwy all gael tomato aeddfed cyntaf y tymor? Pa un sydd â'r blas gorau, y cynnyrch uchaf? Efallai y byddwn yn gallu cyfarfod ddiwedd yr haf ar gyfer sesiwn flasu. E-bostiwch garden-project@aber.ac.uk os hoffech wybod mwy. Testun: Jane Powell. Lluniau: Cwmni Real Seeds.